Το πρώτο Γυμναστήριο στην Καβάλα, 1904

Το πρώτο Γυμναστήριο στην Καβάλα, 1904

(ανάρτηση στο FB, 15-6-2020)

Το Γυμναστήριο σε εκδήλωση, 1914 

Στα μέσα Ιουνίου 1904 η Αντιπροσωπεία της Ελληνορθόδοξης Κοινότητος Καβάλας (το ανώτατο διοικητικό όργανο της Κοινότητας) αποφάσισε "όπως συσταθή και εν τη πόλει ημών Γυμναστήριον διά τους μαθητάς των Σχολών και τους θέλοντας εκ των πολιτών". Για το σκοπό αυτό διατάχθηκε η Επιτροπή του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου να παραχωρήσει το χώρο "τον μεταξύ της εκκλησίας και του κήπου αυτής".

Ο χώρος στον οποίο θα κατασκευαστεί το γυμναστήριο είναι η αυλή του σημερινού 12ου Δημοτικού Σχολείου, του Αγίου Ιωάννη. Εκεί βρισκόταν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1880 το παλιό νεκροταφείο της Εβραϊκής Κοινότητας, όμως μετά τη μεταφορά του στο Κιουτσούκ Ορμάν (σημερινή Ραψάνη, στο ύψος του δημοτικού σταδίου, πολύ κοντά στη θάλασσα) η έκταση παραχωρήθηκε στην ελληνική κοινότητα.

Μια προσφυγική κοινότητα θαλασσινών στην Καβάλα: Οι ψαράδες από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ

Μια προσφυγική κοινότητα θαλασσινών στην Καβάλα: Οι ψαράδες από την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ 

Από τους περίπου τριάντα χιλιάδες (30.000) πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην πόλη της Καβάλας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή των Πληθυσμών[1], ένα σημαντικό ποσοστό προέρχονταν από παραθαλάσσιες περιοχές της δυτικής Μικράς Ασίας και της Προποντίδας και είχαν ως κύρια επαγγελματική δραστηριότητά τους την αλιεία.

Από τα Βιβλία Νηολογίου του Κεντρικού Λιμεναρχείου Καβάλας της περιόδου 1920-1940 μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι τα κάθε είδους αλιευτικά της Καβάλας ανήκαν κυρίως στο προσφυγικό στοιχείο. Ως “πατρίς” των ιδιοκτητών, δηλ. τόπος προέλευσης, αναφέρονται τα εξής μέρη: Σηλυβρία, Νέοι Επιβάτες, Καλλίπολη, Ηρακλείτσα, Μήδεια, Μυριόφυτο (της Αν. Θράκης), Αγία Παρασκευή, Αρετσού, Καστέλι, Πάνορμος, Απολλωνιάδα,  Μουδανιά, Νικομήδεια, Πέραμος, Τρίγλια, Κατιρλή, Μοσχονήσια, Αρβανιτοχώρι κ.ά. (της Μ. Ασίας).[2]

Ήμαρτον! - Ένας αφορισμός στην Καβάλα του 1860

Ήμαρτον! - Ένας αφορισμός στην Καβάλα του 1860

(Ανάρτηση στο FB, 9 Νοεμβρίου 2016)

Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες του οθωμανικού κράτους είχαν δική τους εσωτερική ζωή: Τα ζητήματα προσωπικών σχέσεων (αρραβώνες, γάμοι, χωρισμοί, υιοθεσίες κ.ά.) υπάγονταν στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας, ενώ οι οικονομικού χαρακτήρα ιδιωτικές συναλλαγές (πωλητήρια, εξοφλητικά, συμβόλαια, συμφωνητικά κ.ά.) στην αρμοδιότητα της Δημογεροντίας. (Ουσιαστικά στη δικαιοδοσία της οθωμανικής διοίκησης απέμεναν κυρίως τα ζητήματα φορολογίας, ακίνητης περιουσίας, δημόσιας τάξης).

“ἑάλω η Χριστώνυμος πόλις, ήγουν ἡ Χριστούπολις” (1319, η κατάληψη της Χριστούπολης)

“ἑάλω η Χριστώνυμος πόλις, ήγουν ἡ Χριστούπολις” (1391, η κατάληψη της Χριστούπολης)

(ανάρτηση στο FB, 27 Νοεμβρίου 2016)

Mια λιτή “ενθύμηση” σε χειρόγραφο κώδικα της αγιορείτικης Μονής Παντελεήμονος (σημείωση από χέρι άγνωστου γέροντα) μνημονεύει ες αεί την καταστροφή και το δραματικό τέλος της Χριστούπολης, της βυζαντινής Καβάλας:

“ἔτους ͵ςωϟθ΄, ἰνδικτιῶνος ιδ΄ [1391]… ἐν αὐτῷ τῷ ἔτει ἑάλω παρά τῶν ἀπίστων Μωαμεθανῶν ἡ Χριστώνυμος πόλις, ήγουν ἡ Χριστούπολις καί κατεδαφίσθη ἐκ βάθρων, εἰς τάχος, καί οἱ οἰκήτορες ταύτης διεμερίσθησαν ἐν διαφόροις τόποις καί χῶραις. γέγονε δέ τοῦτο τό ὀλέθριον κακόν, διά τινων οἰκητόρων τῆσδε τῆς πόλεως κακῶς βεβιοκότων. τοσαύτη δέ γέγονε ἡ φθορά καί ἡ κατάλυσις τῶν ἐνοικούντων τούτων Χριστιανῶν ὡς ἔγωγε οἶμαι, οἵα γέγονεν ἔκπαλαι ἐπί Ναβουχοδονόσωρ ἐν τῇ Ἱερουσαλήμ πόλει”.

Από το Γκιολτζούκ της Νίγδης στην Καβάλα (μια μαρτυρία, Νοέμβ. 1924)

Από το Γκιολτζούκ της Νίγδης στην Καβάλα (μια μαρτυρία, Νοέμβ. 1924)*

(ανάρτηση στο FB, 30 Νοεμβρίου 2016)

Από το χωριό Γκιολτζούκ της περιφέρειας Νίγδης ξεκινήσαμε χίλιοι (1.000) πρόσφυγες και με το ατμόπλοιο “Καβάλλα” φτάσαμε στον Πειραιά. Εκεί μας έκλεισαν δεκαέξι (16) μέρες στο λοιμοκαθαρτήριο του Αγίου Γεωργίου. Συνέχεια μας ταπείνωναν για την τούρκικη γλώσσα μας και μας αντιμετώπιζαν σαν δούλους, με ξύλο, βρισιές και προσβολές.

Το Ραμαζάνι στην παλιά Καβάλα (μαρτυρία περιηγητή)

Το Ραμαζάνι στην παλιά Καβάλα (μαρτυρία περιηγητή)

(ανάρτηση στο FB, 23-5-2020)

Ενώ αύριο είναι το Ραμαζάν Μπαϊράμ των μουσουλμάνων φίλων (θερμές ευχές για υγεία, αγάπη και ειρήνη!), βρίσκω τυχαία σε παλιό δημοσίευμά μου κάτι ενδιαφέρον από τη θρησκευτική λαογραφία του Ραμαζανιού:

«Από την επίσκεψή του στην Καβάλα [ο Γάλλος μηχανικός και γεωλόγος Louis de Launay, το Μάιο του 1894] αποκομίζει και μια πρωτόγνωρη εμπειρία: Το πρώτο κιόλας βράδυ από παντού γύρω του ξεσπούν πυροβολισμοί. “Με πληροφόρησαν -γράφει- ότι κάτι σοβαρό συνέβη: Ένα τηλεγράφημα έφτασε από τη Δράμα, που πληροφορούσε όχι ότι έγινε επανάσταση στη Βοσνία ή ότι οι Ρώσοι κατέβηκαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά… ότι είχαν δει το φεγγάρι”! Με αυτόν τον τρόπο άρχιζε η περίοδος του Ραμαζανιού. Για έναν ολόκληρο μήνα, από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου οι πιστοί μουσουλμάνοι τηρούσαν απόλυτη νηστεία. Μόνο το φεγγάρι μπορούσε να τους δει να τρώνε, να πίνουν και να καπνίζουν. Αυτό βέβαια δεν ίσχυε για το διοικητή της Θάσου και διευθυντή του Ιμαρέτ της Καβάλας, ο οποίος κατέφευγε σε σπίτια χριστιανών φίλων του για να απολαύσει, κρυφά από τους ομοθρήσκους του, τον καφέ και το τσιγάρο του».

[Louis de Launay, Chez les Grecs de Turquie. Autour de la mer Égée, Paris 1897, σ. 174-177. Το απόσπασμα από την εργασία μου «Η Καβάλα της τουρκοκρατίας (1391-1912) στα κείμενα των ξένων περιηγητών», Υπόστεγο, 8-9 (Καβάλα, φθιν. 1997), 166-206]