Τέλος η οδός “Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού”!

Τέλος η “Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού”!

(σχόλιο για τη μετονομασία της οδού Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού σε οδό Νυρεμβέργης, δημοσιευμένο στη “Μνήμη” του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας, φ. 2, Ιαν. 2010)

Οριστικά τέλος για την ιστορική οδό Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, μετά από 76 χρόνια. Η μετονομασία της σε οδό Νυρεμβέργης (που αποφασίστηκε από το Δημοτικό μας Συμβούλιο, για πρώτη φορά το 2001 και οριστικά τον Ιούνιο του 2005) επισφραγίστηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν γιορτάστηκαν εδώ τα δέκα χρόνια από την “αδελφοποίηση” των δύο πόλεων. Έγινε η σχετική εκδήλωση, παρουσία των δημοτικών αρχών της “αδελφού” Νυρεμβέργης, και τοποθετήθηκαν ήδη οι πινακίδες με τη νέα ονομασία.

Δε διαφωνούμε με την αδελφοποίηση των δύο πόλεων, το αντίθετο.  Γιατί όμως έπρεπε να σβηστεί από τον οδικό χάρτη της πόλης μας, δυστυχώς και από την ιστορία της, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός; 

Όσοι εισηγήθηκαν και αποφάσισαν αυτή την διαγραφή, γνωρίζουν άραγε γιατί ονομάστηκε έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, η μεγάλη παραλιακή μας οδός; Γνωρίζουν για τη συμβολή του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην επιβίωση του πληθυσμού της Καβάλας και όλης της Ανατολικής Μακεδονίας την επαύριον της  βουλγαρικής Κατοχής 1916-1918; Έχουν ακούσει τίποτε για τη σημαντική του προσφορά στη σίτιση, την ανακούφιση, την περίθαλψη και τη θεραπεία των εξαθλιωμένων προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής κατά το 1922-1923;

Θα έπρεπε να τα γνωρίζουν, τουλάχιστον από το 2001, από τότε δηλαδή που η αρμόδια επιτροπή της Νομαρχίας Καβάλας (Επιτροπή του άρθρου 12 του ΠΔ 410/95, η οποία γνωμοδοτούσε για τις αποφάσεις των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων σε θέματα ονομασίας ή μετονομασίας οδών, πλατειών κλπ.) δεν ενέκρινε την πρώτη σχετική απόφαση του Δημοτικού μας Συμβουλίου.*  

Η απόφαση είναι ειλημμένη, άρα η περαιτέρω συζήτηση δεν έχει πρακτική σημασία. Το λέμε όμως απερίφραστα: Πρόκειται για μια απόφαση απαράδεκτη και ανιστόρητη, που δεν τιμά ούτε την πόλη ούτε την ιστορία της.

* Για πρώτη φορά το Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας αποφάσισε τη μετονομασία της οδού Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού σε οδό Νυρεμβέργης το 2000 ή το 2001. Τότε η απόφαση εισήχθη για έγκριση στην Επιτροπή του άρθρου 12 του ΠΔ 410/95. Ως μέλος της επιτροπής εξέφρασα τις αντιρρήσεις μου και ανέπτυξα τους λόγους της διαφωνίας μου. Συμφώνησαν όλα τα μέλη της επιτροπής και η απόφαση του Δήμου Καβάλας δεν εγκρίθηκε. Επανήλθε αργότερα (το 2005 δεν ήμουν πια μέλος της επιτροπής) και πέρασε. Φαίνεται ότι τα επιχειρήματά μας δεν θεωρήθηκαν άξια λόγου.

-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-

Για το έργο του ΑΕΣ στην περιοχή μας, προσθέτουμε τον επίλογο του άρθρου μας "Ανθρωπιστικές δράσεις στην περιοχή του Παγγαίου την επαύριον της Βουλγαρικής Κατοχής 1916-1918. Το έργο του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού" (εισήγηση στο 3ο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου, 1 και 2 Απριλίου 2023, Ελευθερούπολη 1-4-2023, πρακτικά υπό έκδοση). 

Συνοπτική αποτίμηση του έργου του ΑΕΣ στο Παγγαίο 

Η αποστολή του ΑΕΣ ολοκλήρωσε το έργο της στο Παγγαίο στις αρχές Μαΐου 1919. Αποχωρώντας από την περιοχή άφησε στην ελληνική κυβέρνηση το υπόλοιπο των προμηθειών του σε τρόφιμα, φάρμακα, ρουχισμό κ.ά.[1] Το έργο της “αναβίωσης” εισήλθε πλέον σε μια μόνιμη φάση, με αποκλειστικό φορέα εκτέλεσης τις υπηρεσίες του ελληνικού κράτους. Κατά τους πρώτους μήνες της άνοιξης η ελληνική κυβέρνηση είχε ήδη αποστείλει στην περιοχή ένα μεγάλο αριθμό ζώων εργασίας καθώς και σπόρους σιταριού και άλλων δημητριακών για τις εαρινές σπορές. Παράλληλα είχαν αρχίσει να φτάνουν στην Ανατολική Μακεδονία μικρές ποσότητες τροφίμων και να τίθεται σε λειτουργία η οικονομία του καπνού. Έτσι πολλοί κάτοικοι είχαν αρχίσει να βλέπουν το μέλλον με αισιοδοξία.[2]

Κατά το εξάμηνο Νοεμβρίου 1918 - Μαΐου 1919 ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός προσέφερε στην Ανατολική Μακεδονία και στην περιοχή της αναφοράς μας ανθρωπιστικό έργο ανεκτίμητης αξίας. Βάσιμα μπορεί κανείς να υποστηρίξει, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της ιστορικής συγκυρίας, ότι η επιβίωση χιλιάδων ανθρώπων στην περιοχή του Παγγαίου, είτε ομήρων που επέστρεψαν από τη Βουλγαρία είτε κατοίκων της περιοχής, οφείλεται κατά μεγάλο βαθμό στις δράσεις της αμερικανικής φιλανθρωπικής οργάνωσης.[3]  

Οι πρόεδροι των κοινοτήτων της περιοχής εκτιμούσαν ότι χωρίς τη βοήθεια του ΑΕΣ κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα 1922-1923 ο αριθμός των θανάτων από πείνα θα έφτανε τον αντίστοιχο της περιόδου της βουλγαρικής κατοχής (5.168, κατά τον στατιστικό πίνακα του ΑΕΣ), αφού κατά τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση δεν υπήρχε ούτε καν η νερόσουπα από χόρτα και το μικρό ξεροκόμματο του βουλγαρικού συσσιτίου.[4]

Στα δημοσιεύματα των μελών του ΑΕΣ, στο αρχειακό υλικό και στον Τύπο της εποχής μνημονεύονται πολλές εκδηλώσεις και εκφράσεις ευγνωμοσύνης των δημόσιων λειτουργών και των κατοίκων της περιοχής προς τους άνδρες και τις γυναίκες του ΑΕΣ για το ζήλο, τον αλτρουισμό και την αυταπάρνησή τους.[5] Ενδεικτικά μνημονεύουμε τη θερμή ευχαριστήρια επιστολή του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας Αναστάσιου Αδοσίδη προς τον αμερικανικό λαό και τον ΑΕΣ,[6] το έγγραφο του Υποδιοικητή Καβάλας Χαλκιόπουλου προς την κυβέρνηση, για τις πολύτιμες υπηρεσίες του ΑΕΣ στην περιοχή (22-12-1918)[7], και την επιστολή του υποδιοικητή Πραβίου M. Σακελλαριάδη, με την οποία εξέφρασε τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη του λαού του Παγγαίου (5-5-1919).[8]

Στα αισθήματα των απλών ανθρώπων της Ανατολικής Μακεδονίας αναφέρεται και ο Dewing: «Η ευγνωμοσύνη των κατοίκων της Μακεδονίας που έλαβαν χέρι βοηθείας από τον Αμερικανικού Ερυθρό Σταυρό υπήρξε ειλικρινής και συχνά συγκινητική. Και η έκφραση αυτών των ευχαριστιών υπήρξε πιο ουσιαστική μεταξύ των απλών ανθρώπων των χωριών. Γι’ αυτούς  τους απλούς ανθρώπους ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός ήταν κάτι θεϊκό. Όσοι παρακολούθησαν τις διανομές σε χωριά όπως το Ροδολείβος ή η Προσωτσάνη δεν θα ξεχάσουν ποτέ τα αισθήματα βαθιάς ευγνωμοσύνης των ανθρώπων, όταν λάμβαναν τη μικρή δόση τροφής ή ρουχισμού που τους έδινε ο ΑΕΣ. Σιωπηλά και σταθερά η ανθρώπινη σειρά περνούσε από το δωμάτιο διανομής, κάθε άτομο έβγαζε το πολύτιμο δελτίο του ΑΕΣ από τις δίπλες του μαντηλιού που κουβαλούσε στη φορεσιά της (συνήθως ήταν γυναίκες), στη συνέχεια άνοιγε την πάνινη τσάντα στην οποία θα λάμβανε το αλεύρι ή τα φασόλια της ή κάποια άλλη διανομή της ημέρας και μετά μάζευε τις τσάντες της και κρατούσε το πολύτιμο δελτίο της πηγαίνοντας προς την πόρτα, αλλά συνήθως σταματούσε αρκετά για ένα απλό “ευχαριστώ”. Και η απλή ευχαριστία αυτών των γυναικών της υπαίθρου, με τον απλό τρόπο που την εξέφραζαν, έκανε όλες τις δουλειές της εργασίας του Ερυθρού Σταυρού να αξίζουν τον κόπο».[9]

Η Διεθνής διασυμμαχική Επιτροπή, που ερεύνησε τα βουλγαρικά εγκλήματα της περιόδου 1916-1918, εξέφρασε το θαυμασμό και τη συγκίνησή της για τον ΑΕΣ, «του οποίου η αφοσίωση είναι πέραν παντός επαίνου. Το έργο του στην Ανατ. Μακεδονία υπήρξε εξόχως ευεργετικό και του οφείλεται η ευγνωμοσύνη όχι μόνον του ελληνικού λαού, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας».[10]

Το ελληνικό κράτος, αναγνωρίζοντας το έργο του ΑΕΣ, τίμησε τον επικεφαλής Ed. Capps και δύο μέλη της αποστολής, τους B.H. Hill και C.W. Blegen (Παγγαίο), με το ανώτατο παράσημο του Τάγματος του Σωτήρος.[11]

Ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός θα ερχόταν και πάλι στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας το 1922-1923, για να σταθεί αρωγός στους χιλιάδες νεοφερμένους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής.

---

[1] ΔΙΑΥΕ, 1919/Α/5/Ι/6, Αδοσίδης προς Βενιζέλο, 2-7-1919.

[2] Dewing, Eastern Macedonia, 91-97· Barry, Pangaeon, 26, 28.           

[3] Oakley, Eastern Macedonia, 57.  Στατιστική για τη συνολική βοήθεια του ΑΕΣ στην Αν. Μακεδονία και ειδικότερα στο Παγγαίο, Statistical Summary, Eastern Macedonia, 101-118.

[4] Barry, Pangaeon, 28, 30-31. 

[5] Barry, Pangaeon, 27-28. Οι συντάκτες των εκθέσεων εγκωμιάζουν το προσωπικό του ΑΕΣ, που υπέμενε αγόγγυστα τις μεγάλες δυσκολίες, τις “πρωτόγονες” συνθήκες ζωής, τους κινδύνους της επιδημίας εξανθηματικού τύφου, τις βασανιστικές μετακινήσεις κ.ά. Ενδεικτικό απόσπασμα: «Το μόνο μέσο μεταφοράς στους σταθμούς του Ροδολίβους και της Μουσθένης ήταν το άλογο.[…] Συχνά μετά από πορεία μισής ημέρας το προσωπικό ήταν μούσκεμα και καλυμμένο με λάσπη, όμως ήταν πάντα χαρούμενοι. Το να βλέπεις τις νοσοκόμες να ανεβαίνουν στο άλογο και να ξεκινούν για ένα ταξίδι πέντε ωρών, ενώ δεν είχαν ιππεύσει ποτέ πριν στη ζωή τους, είναι κάτι που σε εμπνέει» Barry (Pangaeon, 24-25).

[6] Reports of the American Red Cross Commissions, 18-20.

[7] Reports, 27-30 και ΔΙΑΥΕ, 1919/Γ/109/1.

[8] Barry, Pangaeon, 27-28.

[9] Dewing, Eastern Macedonia, 93.

[10] Rarrorts et enquêtes de la Commission interalliée sur les violations du droit des gens commises en Macédoine orientale par les armées bulgares, Nancy – Paris – Strasbourg 1919, σ. 19.

[11] Χατζηβασιλείου, Βιώματα του Μακεδονικού Ζητήματος, 135-139. Εκτός από τον Μπλέγκεν, και ο Χιλ υπηρέτησε στην Ανατ. Μακεδονία: κατά το  πρώτο 20ήμερο του Μαρτίου 1919 βρισκόταν στην Καβάλα, παρέχοντας υπηρεσίες στο υγειονομικό τμήμα του ΑΕΣ. 

Ed. Capps

B.H. Hill

C.W. Blegen