Για την Ελένη και την Κυριάκα (25 Νοεμβρίου, “Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών”)

 

Για την Ελένη και την Κυριάκα (25 Νοεμβρίου, “Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών”)

(σημείωμα στο FB, 22 Νοεμβρίου 2016)

Η Ελένη είχε άτυχο γάμο. Στα 1859 την πάντρεψαν μικρή με το Σωτήρη Καγιαποναρλή*, κι από την πρώτη μέρα υπέμενε καρτερικά τις “αταξίες”, τις ταπεινώσεις και τη βία του άξεστου συζύγου της. Όταν αυτός άρχισε να την εκδίδει επί χρήμασι (“προσφέρων αυτήν εις ατιμίαν μετά αλλοθρήσκων προς το δράξαι χρήματα”), μάζεψε όλο της το θάρρος, πήρε για στήριγμα τη μητέρα της και παρουσιάστηκε στο μικτό εκκλησιαστικό δικαστήριο της Καβάλας.

Εκεί, ενώπιον του αρχιερέως και των τζορμπατζήδων, των προκρίτων της Κοινότητας, αφηγήθηκε τα βάσανά της και ζήτησε διαζύγιο. Ερωτηθείς ο Σωτήρης “διατί δέρρει την γυναίκα του και διατί ούτω φέρεται, απεκρίθη ότι είναι γυνή του, αλλά δεν την θέλει τώρα…”.

Ο Μητροπολίτης διέταξε τον κοτσάμπαση της Κοινότητας να πάρει μέτρα προστασίας για την Ελένη (“να βάλη αυτήν εις τήρησιν και μην αφήνη τινά εισελθείν εις την οικίαν της, αλλά να μένη παρά τω αδελφώ της…”) και αποφάσισε “τοπικό χωρισμό”* τριών μηνών. Η Ελένη έπρεπε να περάσει κι από δεύτερο και από τρίτο “τοπικό χωρισμό”, μέχρι να λυτρωθεί με την έκδοση του διαζυγίου της στα 1864.

Κάποτε χρειάστηκαν περισσότερες προσπάθειες: Ο Δημήτριος και η Κυριάκα εμφανίστηκαν τέσσερις φορές ενώπιον του δικαστηρίου. Εξαρχής είχαν δηλώσει ότι “η Κυριάκα δεν είναι φυσικώς επιδεκτική ανδρός”, πράγμα που επιβεβαίωσαν και οι μαίες της κοινότητας στις ένορκες καταθέσεις τους. Το 1866, μετά από τέσσερις τοπικούς χωρισμούς, ο "χαήρ δουατζής της Ισκετζέ" (δηλ. ο μητροπολίτης Ξάνθης) εξέδωσε "εν Νεαπόλει Μακεδονίας (Καβάλλα)" το “εκκλησιαστικόν της διαζεύξεως γράμμα” και έδωσε στο Δημήτριο την άδεια “ευρείν και λαβείν γυναίκα”.

* Στα μέσα του 19ου αιώνα το Διαζύγιο δεν ήταν απλή υπόθεση (ούτε καν η διάλυση του αρραβώνα, η “λύση μνηστείας”). Οι εκκλησιαστικές αρχές εξαντλούσαν κάθε περιθώριο συμβιβασμού, προσδοκώντας την αποκατάσταση των συζυγικών σχέσεων. Έτσι εφάρμοζαν την τακτική του “τοπικού χωρισμού” (δηλ. του προσωρινού), ακόμη και σε περιπτώσεις συναινετικού αιτήματος ή σε υποθέσεις κραυγαλέες και σκανδαλώδεις, όπως αυτές που αναφέραμε.

* Καγιαποναρλής: από το Καγιά Μπουνάρ (Πετροπηγή Νέστου)

Τα έγγραφα: Γ.Α.Κ. - Αρχεία Ν. Καβάλας, "Κώδιξ της εν Καβάλλα Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος 1864-1889" - Ο πίνακας: Νικολάου Γύζη, “Γιάντες”, 1878.