Επί εσχάτη προδοσία... Οι δίκες των κινηματιών του Μαρτίου 1935 στα στρατοδικεία της Καβάλας

Επί εσχάτη προδοσία... Οι δίκες των κινηματιών του Μαρτίου 1935 στα στρατοδικεία της Καβάλας

Μετά την καταστολή του κινήματος* συστάθηκαν έκτακτα στρατοδικεία, ενώπιον των οποίων παραπέμφθηκαν οι ενεχόμενοι. Στα στρατοδικεία της Καβάλας δικάστηκαν 277 άτομα: αξιωματικοί του στρατού και της χωροφυλακής, κατώτερα όργανα της τάξης, αστοί με ανόμοια μόρφωση και επαγγελματική ενασχόληση, αγρότες κ.ά. Η δίκη των δώδεκα φυγάδων δε διαχωρίστηκε από των υπόλοιπων και το κατηγορητήριο ήταν κοινό για όλους τους κατηγορουμένους. 

Όλοι παραπέμφθηκαν για «εσχάτη προδοσία» και άλλα σοβαρά αδικήματα που έλαβαν χώρα «από 1ης μέχρι 10ης Μαρτίου 1935 εν Καβάλλα, Κομοτηνή, Δράμα, Ελευθερουπόλει, Σέρραις, Στρυμώνι και αλλαχού». Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, «διήγειραν στάσιν» για να ανατρέψουν με βίαια μέσα το υφιστάμενο δημοκρατικό πολίτευμα και για το σκοπό αυτό μετακίνησαν ένοπλα τμήματα στον ποταμό Στρυμόνα εναντίον των εκεί κυβερνητικών δυνάμεων. Κατηγορήθηκαν επίσης ότι χωρίς την άδεια της κυβέρνησης και σε συνεργασία με άλλους (προέδρους κοινοτήτων, αστυνομικά όργανα κ.ά.) στρατολόγησαν και όπλισαν «πολλούς πολίτας και πρόσφυγας κατοικούντας εν τη περιοχή Αν. Μακεδονίας και Θράκης...». 

Οι συνεδριάσεις για την 1η σειρά κατηγορουμένων άρχισαν τη Δευτέρα 8 Απριλίου στην αίθουσα του Πρωτοδικείου Καβάλας. Στο εδώλιο βρέθηκαν 96 άτομα, 63 αξιωματικοί της Φρουράς Καβάλας και 33 πολίτες και χωροφύλακες της περιφέρειας Χρυσούπολης.

Τη Δευτέρα 15 Απριλίου ενώπιον του ίδιου Στρατοδικείου βρέθηκαν οι στασιαστές αξιωματικοί του 25ου Τάγματος της Ελευθερούπολης, άνδρες της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Παγγαίου καθώς και οι ιδιώτες που έδρασαν στην περιφέρεια Παγγαίου, συνολικά 87 άτομα. Μαζί τους δικάστηκαν ερήμην και οι 12 φυγάδες ανώτεροι αξιωματικοί. 

Επειδή έπρεπε να επισπευσθούν οι δίκες, συστάθηκε και Β΄ Στρατοδικείο, που άρχισε τη λειτουργία του στις 18 Απριλίου στο δημοτικό σχολείο του Αγίου Ιωάννου, στην αίθουσα που φιλοξενούσε κάθε χρόνο τη γεωργοκτηνοτροφική έκθεση. Εκδίκασε τις υποθέσεις των ανδρών της χωροφυλακής και των ιδιωτών της Καβάλας και της Θάσου, που ανέρχονταν σε 82 άτομα.

Οι συνεδριάσεις υπήρξαν πολύωρες και εξαντλητικές, πρωί και απόγευμα, ενώ οι αίθουσες ήταν συνεχώς ασφυκτικά γεμάτες. Εξ αιτίας της έλλειψης χώρου (οι κατηγορούμενοι χρειάστηκε να καταλάβουν ακόμη και τα καθίσματα του κοινού) δεν επιτρεπόταν η ελεύθερη είσοδος, παρά μόνο σε 5-10 συγγενείς κατηγορουμένων και σε λίγους δημοσιογράφους. Το ενδιαφέρον για τις δίκες ήταν τεράστιο, αφού η Καβάλα «υπήρξεν η πρωτεύουσα της επαναστάσεως», κατά την προσφιλή δημοσιογραφική έκφραση.

Οι δίκες έγιναν σε ήρεμο κλίμα και δεν είχαν τίποτα το ηρωικό: Σχεδόν στο σύνολό τους οι κατηγορούμενοι έσπευσαν να καταδικάσουν το κίνημα, διαχωρίζοντας τη θέση τους από τους φυγάδες πρωτεργάτες, αρνούμενοι τη συμμετοχή τους ή δικαιολογώντας τις ενέργειές τους. Για παράδειγμα, πολλοί αξιωματικοί δήλωσαν «θύματα οικτράς πλάνης» (πίστευαν ότι το κίνημα ήταν αντεπανάσταση υπέρ της «νομίμου κυβερνήσεως»!), οι εκδότες και δημοσιογράφοι υποστήριξαν ότι τα κείμενα στις εφημερίδες τους γράφονταν από αξιωματικούς κ.ο.κ. Ένας μάλιστα από τους ηγέτες, ιδιώτης με ηγετικό ρόλο στην περιοχή της Χρυσούπολης, δήλωσε ότι «την επαναστατικήν προκήρυξιν την συνέταξεν εν κραιπάλη μέθη διατελών»!  

Υπέρ των ιδιωτών κατηγορουμένων κατέθεσαν πολλοί μάρτυρες, ακόμη και από το χώρο των αντιβενιζελικών. Οι λίγοι μάρτυρες κατηγορίας (ανάμεσά τους ο Νομάρχης Ράντης, ο διαβόητος για τη βιαιότητά του διοικητής του Τμήματος Ασφαλείας Καβάλας Ευριπίδης Αλεξάκης, ο εργολάβος Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, που λίγο αργότερα θα γινόταν υφυπουργός Δημοσίας Ασφαλείας στην κυβέρνηση Μεταξά) καταλόγισαν βαριές ευθύνες στους ανώτερους αξιωματικούς, στους επώνυμους βενιζελικούς του «Δημοκρατικού Φρουρού» και της «Δημοκρατικής Άμυνας» και στους Κρητικούς χωροφύλακες!

Η ποινή του θανάτου επιβλήθηκε σε επτά (από τους δώδεκα) φυγάδες, καθώς και στον απόστρατο αντισυντ. Ιατρού, το δικηγόρο Ν. Βασιλικό και τον ιδιώτη Γιαννιό, ηγετικά στελέχη του «Δημοκρατικού Φρουρού». Έξι ανώτεροι αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά και εικοσιπέντε σε ποινές φυλάκισης 6-20 ετών. Σε όλους τους ανωτέρω επιβλήθηκε και στρατιωτική καθαίρεση, που έγινε με μυστικότητα στον περίβολο της Δ΄Μοίρας Αυτοκινήτων την επομένη της καταδίκης. Με μικρότερες ποινές τιμωρήθηκαν δεκάδες άνδρες του Στρατού και της Χωροφυλακής, ενώ πολλοί αθωώθηκαν.

Οι περισσότεροι ιδιώτες κρίθηκαν αθώοι, ενώ ελάχιστοι καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές φυλάκισης: Από την περιφέρεια Ελευθερούπολης οι Μυρσίνογλου (φυλάκιση 15 ετών), Καρόπουλος (8), Καντήρος (5) και Μίσιος (5), από την περιφέρεια Χρυσούπολης οι Δεληκάρης (10), Κιρκασιάδης (10), Χατζηπροδρόμου, Κρυωνάς, Σουμελίδης και Οφρυδόπουλος (από 5), από την Καβάλα οι Ιστικόπουλος (5) και Μπακλαβάς (4) κ.ά. 

Αναμνηστική φωτογραφία στις φυλακές Καβάλας. Κρατούμενοι για τη συμμετοχή τους στο κίνημα του Μαρτίου 1935: 1) Δαούλης Χαράλ., Ταγμ. Πεζ. ε.α. - 2) Μπακλαβάς Περικλής, δημοσιογράφος - 3) Χαραλαμπίδης Δημ., διευθ. Φυλακών - 4) Μίσσιος Δημ., υπάλλ. Εθν. Τράπεζ. - 5) Καρόπουλος Αναστ., έφ. Ανθ/γός Πυροβ. - 6) Κανδήρος Ανδρ., έφ. Ανθ/χος - 7) Λεκίδης Περ., Λοχ. Πεζ. - 8) Κολοκοτρώνης Παν., Ταγμ. Πεζ. - 9) Παλαιολόγος Κων., Αντ/χης Πεζ. - 10) Γιαννακόπουλος Χαρ., Λοχ. Μηχ. - 11) Καλογεράκης Γεώργ., Ταγμ. Πεζ. - 12) Πατραμάνης Μύρ., έφ. Υπεν/χης - 13) Γλυνιαδάκης Εμμ., Λοχ. Πεζ. - 14) Μαλουσάρης Χρ., Πεταλ. Έφ. Λοχ. - 15) Γιαπιντζάκης Ιωάν., Υπεν/χης - 16) Παπουτσάκης Μιχ., Χωρ/λαξ - 17) Καζαντζίδης Παν., έφ. Λοχίας Πεζ. - 18) Τσαγκαράκης Γ., Λοχ. Πεζ. - 19) Θεοδοσιάδης Λεων., έφ. Λοχ. Πεζ. - 20) Αναστασιάδης Αθαν., έφ. Ανθ/γός Πεζ. - 21) Μαρούδας Γρηγ., Λοχ. Πεζ. -  22) Βελεγράκης Γεώργ., Λοχ. Πεζ. - 23) Χ΄΄Κωνσταντίνου Παν., εργολάβος, έφ. Λοχίας Μηχ. - 24) Παλαμαράς Αθαν., παντοπώλης, έφ. Λοχίας Πεζ. - 25) Παπαστρατάκης Ευστρ., καπνοπαραγ., πρόεδρ. Κοινότ. - 26) Αποστολάκης Εμμ., Υπεν/χης - 27) Στεργίου Μιχ., Υποδημ., έφ. Λοχίας Ιππ. (Φωτογραφία από το αρχειακό υλικό του Ανδρέα Κανδήρου, το οποίο δώρισαν στα Γ.Α.Κ.-Αρχεία Ν. Καβάλας οι Μιχάλης Ανδρέογλου και Ιωάννα Ρωμανού - Ανδρέογλου).

*Για το κίνημα του Μαρτίου 1935 στην Καβάλα, βλ. "Το κίνημα του Μαρτίου και ο βομβαρδισμός της Καβάλας. Μια ακραία έκφραση του Εθνικού Διχασμού" (http://lykourinos-kavala.blogspot.gr/2017/01/1935.html)

Η επανέκδοση των “φιλοβενιζελικών” εφημερίδων, που μετά την καταστολή του Κινήματος είχαν διακόψει την κυκλοφορία τους, θεωρήθηκε ως μέτρο προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης, όπως άλλωστε και οι φήμες για αμνηστία. Τα τοπικά Πρωινά Νέα επανεκδίδονται στις 2 Ιουνίου και ασχολούνται ιδιαίτερα με το θέμα των φυλακών και των καταδικασθέντων. Άλλωστε ένας από τους κρατούμενους ήταν ο ιδρυτής και διευθυντής της εφημερίδας Περικλής Μπακλαβάς. Στα μέσα του καλοκαιριού η εφημερίδα υπόσχεται και σειρά άρθρων για τις συνθήκες στις φυλακές, τα προβλήματα των κρατουμένων, τις σκέψεις τους για την πολιτική ζωή κ.ά (με “αλήθειες που δεν... γράφονται”). Πράγματι, τέτοια άρθρα δεν έφτασαν στις σελίδες της εφημερίδας. Αντίθετα, παραμονές του Δεκαπενταύγουστου ο δημοσιογράφος μετάγεται ως «άκρως επικίνδυνος» στις φυλακές του Γεντί Κουλέ! 

Στην εφημερίδα δημοσιεύονται και επιστολές αναγνωστών που εκθέτουν τις απόψεις τους για το Κίνημα. Σοκαριστική λεπτομέρεια: Αυτός που κατεξοχήν αναλαμβάνει, με σειρά άρθρων, να υπερασπιστεί το προσφυγικό στοιχείο από “τας ασυστάτους κατηγορίας και κακοήθεις δυσφημίσεις” είναι ο γνωστός Καβαλιώτης γιατρός Γ.Π., ιδιοκτήτης κλινικής στην Καβάλα. Επί Κατοχής 1941-44 ο Γ.Π. θα γίνει ο συνεργάτης των Βουλγάρων και όργανο της Οχράνα και μετά την απελευθέρωση θα εκτελεστεί ως δωσίλογος!