Το παζάρι της Καβάλας, 1917

Το παζάρι της Καβάλας, 1917

Με αφορμή μια ωραία φωτογραφία που ανάρτησε ο φίλος Στέφανος Πασβάντης).

(Ανάρτηση στο FB, 25-1-2018)

Σύμφωνα με την τυπική λειτουργική οργάνωση των οθωμανικών πόλεων, το “κέντρο” της πόλης, στην ουσία η "αγορά" της, λειτουργούσε ως ενοποιητικό στοιχείο. Ενώ οι χώροι κατοίκησης (οι αμιγείς εθνοθρησκευτικοί μαχαλάδες) ήταν αυτόνομες ενότητες με περιορισμένες μεταξύ τους σχέσεις, στο κέντρο της πόλης συναντιούνταν, επικοινωνούσαν και συναλλάσσονταν όλες οι φυλές και οι θρησκείες.

Στην Καβάλα από το 1530 μέχρι περίπου το 1870 (τότε αρχίζουν να διαμορφώνονται οι νέες κεντρικές περιοχές της) η τοπική αγορά οργανώνεται στο χώρο που στο οθωμανικό κτηματολόγιο προσδιορίζεται με το όνομα του Ιμπραήμ πασά, ιδρυτή του παλαιότερου και μεγαλύτερου τζαμιού της Καβάλας (πρόκειται για το σημερινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου).

Ο χώρος της αγοράς, είτε της καθημερινής (τσαρσί) είτε της εβδομαδιαίας (παζάρι), ήταν αυστηρά προσδιορισμένος, ώστε να ελέγχονται η είσοδος των προϊόντων στην πόλη, η διακίνηση των αγαθών και οι εμπορικές πράξεις και να διευκολύνεται η είσπραξη των φόρων. Συνήθως οι αγορές των πόλεων βρίσκονταν πάνω στους κεντρικούς δρόμους τους και κοντά στις πύλες τους και γειτνίαζαν με τα θρησκευτικά και κοσμικά κτίρια του κέντρου της πόλης. Οι εκτός τειχών αγορές (συνήθως οι εβδομαδιαίες, δηλ. τα παζάρια) βρίσκονταν ακριβώς έξω από τις πύλες εισόδου στην πόλη.

Στην Καβάλα η αγορά ήταν υπαίθρια (όχι σκεπαστή) και εκτεινόταν κατά μήκος και στις παρόδους της σημερινής οδού Κουντουριώτου, δηλ. στα στενά του Αγίου Νικολάου. Οι περιηγητές του 19ου αιώνα την περιγράφουν ως “πληκτικό παζάρι” με πρόχειρες κατασκευές, σκεπασμένες με κληματόφυλλα. Πιθανό είναι να υπήρχαν εδώ, όπως σε άλλες πόλεις, προσδιορισμένοι χώροι για ομοειδείς εμπορικές ή βιοτεχνικές δραστηριότητες.

Η εβδομαδιαία αγορά, το παζάρι της Παρασκευής, αρχικά πρέπει να λειτουργούσε στο ίδιο μέρος, σύμφωνα με μαρτυρία του Τούρκου περιηγητή Χατζί Κάλφα στα 1650. Αργότερα όμως μεταφέρθηκε έξω από τα τείχη, συγκεκριμένα έξω από την ανατολική πύλη (την Ισταμπούλ καπουσού), στο χώρο της σημερινής πλατείας Νικοτσάρα, ανάμεσα στο οθωμανικό διοικητήριο (τα πρώην Δικαστήρια) και τις Καμάρες (από εκεί η φωτογραφία).