Η Φραντζεσκούλα στην Καβάλα του 1852

 

Η Φραντζεσκούλα στην Καβάλα του 1852

(σημείωμα στο FB, 6-11-2016)

“Η πλαξ αύτη καλύπτει άνθος αρτίως μαρανθέν, νεάνιδα, παρθένον εικοσιδιετή, την Φραντζεσκούλαν Μ. Φοσκόλου εκ Σμύρνης, αποθανούσαν την 1ην Νοεμβρίου 1852”. Και στα γαλλικά: “Τελευταία μαρτυρία αγάπης από την οικογένειά της που θρηνεί. Εδώ αναπαύεται η Françoise M. Foscolo, που πέθανε την 1η Νοεμβρίου 1852 στην ηλικία των 22 ετών. Προσευχηθείτε γι’ αυτήν”*

Δε γνωρίζουμε τίποτα για τη Φραντζεσκούλα, πλην ότι ήταν θυγατέρα του Μάρκου Φώσκολου. Ο Μ. Φώσκολος καταγόταν από την Τήνο, είχε υπηρετήσει “το Έθνος του απ’ αρχής του Αγώνος” (όπως αναφέρει σε βιογραφικό του), στη συνέχεια διορίστηκε ειρηνοδίκης Άνδρου και το 1846 εγκαταστάθηκε στην Καβάλα για να αναλάβει το Προξενικό Πρακτορείο της Ελλάδος. Παρέμεινε εδώ μέχρι το θάνατό του (σε βαθιά γεράματα στα τέλη του αιώνα), ασχολήθηκε με το καπνεμπόριο και σύντομα αναδείχτηκε σ’ έναν από τους ισχυρότερους οικονομικούς παράγοντες της Καβάλας και από τα πλέον εξέχοντα μέλη της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας.

Όμως ο θάνατος δεν κάνει διακρίσεις, ιδίως στις παλιές κοινωνίες, τις ανήμπορες απέναντι στην αρρώστια, και συχνά σκορπίζει αβάσταχτο τον πόνο, κόβοντας πρόωρα το νήμα της ζωής**.

Σκληρά χτυπήματα της μοίρας δέχτηκε κι ο Καβαλιώτης ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης. Έχασε την πρώτη γυναίκα του από φυματίωση στα 20 της χρόνια και στη συνέχεια τα πέντε (από τα οκτώ) μικρά παιδιά του. Στον τάφο του γιου του Κώστα διάβασε το 1888 κι αυτούς τους στίχους:

“Ο θάνατος είναι ζωή, χαράς τους πεθαμένους

Και η ζωή ’ναι θάνατος για τους χαροκαημένους.

Δέξου γλυκό καμάρι μου, το υστερνό φιλί μου,

αχ! να μπορούσες να ’παιρνες μαζί και την ψυχή μου”.

* Η πλάκα αυτή, μία από τις ελάχιστες των παλιών νεκροταφείων που δεν καταστράφηκαν, βρίσκεται σήμερα στο Μέγαρο Τόκου, σημερινό κτήριο Διοίκησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου, στην οδό Κύπρου, λίγο παρακάτω από το Δημαρχείο.

** Μια ιδέα για την τότε θνησιμότητα μπορούμε να πάρουμε από τους κώδικες της κοινότητας και τα “Βιβλία Θανάτων” των εκκλησιών. Από τους 148 θανάτους που καταγράφονται στην ενορία της Παναγίας το 1921, οι 39 σημειώνονται σε ηλικία μικρότερη των 2 ετών (ποσοστό πάνω από 26%!) και μόνον οι 9 σε ηλικία μεγαλύτερη των 70 ετών (ποσοστό 6%)!

Θνησιμότητα μεγαλύτερη ακόμη κι απ’ τη βρεφική - παιδική, παρουσιάζουν οι γυναίκες κατά την ηλικία της τεκνοποίησης: Πάνω από 35% των γυναικών πεθαίνουν μεταξύ 18-40 χρόνων! Ο μέσος όρος ζωής, όπως εξάγεται από τις 148 αυτές περιπτώσεις, είναι 31 έτη! (35 έτη το 1926, 42 το 1933 κλπ.)!

Βλ. Κυριάκου Λυκουρίνου, «Όψεις της κοινοτικής ζωής στην Καβάλα του 19ου - αρχών 20ού αιώνα: Τα γηρατειά, ο θάνατος και η διαθήκη», https://lykourinos-kavala.blogspot.com/2017/05/19-20_20.html